कलाकार – लेख

नयना आपटे

सिनेमा-मालिका असा सर्वत्र संचार करणाऱ्या ज्येष्ठ अभिनेत्री नयना आपटे यानी आजवर ६५ मराठी नाटके तर अनेक मराठी चित्रपटांमधून वेगवेगळ्या प्रकारच्या भूमिका केल्या आहेत. त्यांच्या कारकिर्दीचा थोडक्यात मागोवा…

२३ फेब्रुवारी १९५०ला पुणे येथे नयनाचा जन्म झाला. आई शांता आपटे यांची कडक शिस्त, बाबुराव आपट्यांची करडी नजर या वातावरणात छोटी नयना लहानाची मोठी झाली.लहानपणापासून अंगभूत कलागुणांना खतपाणी घालत त्यांची निगराणी करत, परिस्थितीशी जुळवून घेत नयना आपटे एक कलाकारी व्यक्तिमत्त्व घेऊन लोकांसमोर आल्या आणि रसिकमान्य झाल्या.

वयाच्या पाचव्या वर्षांपासून नयनाने आईकडून शास्त्रीय संगीताचे धडे गिरवले. ‘आयुष्यात कुठलाही क्षण वाया जाऊ द्यायचा नाही,’ हे तत्त्व आयुष्यभर अमलात आणलेल्या शांताताईंनी ते छोट्या नयनाच्याही मनात उतरवलं. शिक्षणाबरोबर गाण्याचा रियाज आणि शरीरसौष्ठव जपण्यासाठी पोहणे, बॅडमिंटन, नृत्य इ. क्षेत्रांत त्याना आवड होती . बॅडमिंटन कोर्ट, स्विमिंग पूल अशा सर्व सुखसोयींनी सज्ज असंच घर होतं. त्यामुळे बाहेरच्या जगाशी, वातावरणाशी नयनाचा फारसा संबंधच येत नसे. त्यामुळे मित्र-मैत्रिणीही नव्हत्या..

नयनाने बालकलाकार म्हणून वयाच्या चौथ्या वर्षी मराठी नाटकातून कामं केली. पाचव्या वर्षी ‘पुण्यप्रभाव’ या नाटकात युवराजचं काम केलं. वयाच्या सातव्या वर्षांपासून सलग पाच वर्षं रोहिणी भाटे यांच्याकडे नयना कथकही शिकत असे. त्याच सुमारास सरस्वती बोडसांच्या ‘झाशीची राणी’ या चित्रपटात झाशीच्या राणीचा छोटा मुलगा दामोदर याचं काम तिने केलं. १९५८ साली ‘रणजित स्टुडिओ’चे मालक नानूभाई मिस्त्री यांच्या ‘चंडीपूजा’ या हिंदी चित्रपटातली काम केले. निरुपा रॉय यांच्या या पहिल्या चित्रपटात छोट्या निरुपा रॉयचं काम नयनाने केलं.

२४ फेब्रुवारी १९६४ला शांता आपट्यांचं दु:खद निधन झालं. आचार्य अत्रे यांच्या सांगण्यावरून शांताताईंच्या पाथिर्वाला अग्नी नयनानेच दिला. वय वर्ष होतं फक्त चौदा. अठरा वर्षं पूर्ण होईपर्यंत तिच्या मालकीचं काहीच होणार नव्हतं. त्यामुळे राहता बंगला, खूप मोठी मालमत्ता याची मालकीण असूनही बंगल्याला सील ठोकण्यात आलं. त्याही स्थितीत एस्.एस्.सी.ला ८४ टक्क्यांनी उत्तीर्ण होण्याची उत्कृष्ट कामगिरी तिने केली होती. आई गेल्यावर ती काही महिने पुण्याला जाऊन राहिली. पण स्वत:च्या पायांवर उभं राहाण्याची जिद्द, अभिनय, महाविद्यालयीन शिक्षण, शास्त्रीय संगीताच्या जोरावर ती पुन्हा मुंबईत परत आली.

अशातच १९६५ मध्ये दत्ता धर्माधिकारींच्या ‘दैवे लागला चिंतामणी’मध्ये काम करण्याची संधी मिळाली. १९६७ साली ‘अंमलदार’ या मराठी नाटकात राजा गोसावींबरोबर नायिका रंगवल्यावर नयना आपटेंची पुढे १५ वर्षं राजा गोसावींबरोबर जोडी जमली. साठ विनोदी नाटकांतून या जोडीने कामं केली. या नाट्यप्रवासात त्यांना चित्तरंजन कोल्हटकर, शशिकांत निकते, अरविंद देशपांडे, दाजी भाटवडेकर, दामू केंकरे यांच्याकडून गद्य नाटकातील भूमिकांमधले बारकावे अभ्यासता आले. .

नयनाताईंनी आजवर ६५ मराठी नाटकांमधून वेगवेगळ्या प्रकारच्या भूमिका केल्या आहेत. गुजराथी नाटकांमधूनही त्यांच्या भूमिका खूप गाजल्या आहेत. ‘मिली’, ‘चुपके चुपके’ या गाजलेल्या हिंदी चित्रपटांमध्ये त्या होत्या. सहा गुजराथी चित्रपट, दूरदर्शनवरील हिंदी-मराठी मिळून १६ मालिका त्यांच्या नावांवर आहेत. एवढी कामगिरी बजावूनसुद्धा त्या कधीच थकल्या नाही.

महाराष्ट्राची शान ठरलेल्या संगीत रंगभूमीसाठी कोणी नुसता आवाज दिला तरी मी माझी सर्व कामे बाजूला ठेवून तिच्या सेवेला हजर राहीन, असं म्हणणा-या नयना आपटेंचा उत्साह साठी पार केल्यानंतरही तितकाच अदम्य आहे. तरुणांनाही लाजवणारा आहे. नयना आपटे म्हणजे प्रचंड आत्मविश्वास, जबरदस्त जिद्द, कुठलंही यश संपादन करण्यासाठी आवश्यक ते कष्ट घेण्याची तयारी आणि उपजत कलागुणांना फुलविण्यासाठी लागणारी मनोवृत्ती होय.